grudzień 2023 | Domenico Zipoli: kompozytor jezuicki pomiędzy starym a nowym kontynentem.

Przed nami koncert pt. „Domenico Zipoli: kompozytor jezuicki pomiędzy starym a nowym kontynentem”. W tytule koncertu nazywamy Domenica Zipoli kompozytorem jezuickim, ze względu wielką część jego twórczości napisaną już po przywdzianiu jezuickiego habitu, na misjach w krajach Ameryki Łacińskiej, w ośrodkach misyjnych, m.in. w Potosí, Yapeyú, San Pedro y San Pablo, San Rafael, Santa Ana i innych wioskach Guaranów we wschodniej Boliwii, z których jezuici zostali usunięci (rękopisy obecnie w Archivo Musical de Chiquitos w Concepción, w Vicariato Apostólico de Ñuflo de Chávez).

Tzw. redukcje jezuickie były to wielkie ośrodki misyjne zorganizowane w formie zamkniętych gospodarstw opartych na zasadach podobnych wspólnotom pierwszych chrześcijan, zarządzane wspólnotowo przez jezuitów i Indian Guarani, ze wspólnotą własności, podziałem pracy i powszechnym dostępem do edukacji. Tradycja muzyczna tych ośrodków nie tylko stanowiła skuteczną oręż ewangelizacji (Indianie byli niezwykle wrażliwi na sztukę) , ale także była formą motywującej nagrody i wyrażania lokalnej wspólnotowości, spoiwem budowania relacji pomiędzy przybyszami ze starego kontynentu a rdzennymi mieszkańcami ameryki. Zapotrzebowanie na utwory liturgiczne było ogromne, albowiem zwyczajem było pisanie stale nowej muzyki na ciągle zmieniający się kalendarz liturgiczny. Odnaleziono zatem wielką liczbę kompozycji anonimowych przypisywanych Domenico Zipoliemu. Służba misyjna, warunki i tempo pracy, odmienne możliwości wykonawcze aniżeli w kościołach i na dworach europejskich, są prawdopodobną przyczyną zróżnicowania jakości kompozycji autora w Europie i Nowym Świecie. Większość utworów odnalezionych na misjach pozostaje bezimienna, będąc jedynie przypisywana jego autorstwu. Prostota tych kompozycji zdaje się wyrażać spontaniczność ludu
i bezpretensjonalnych charakter jezuickiej pracy podstaw i inkulturacji. Takie właśnie będą zaprezentowane przez nas antyfony w zespole wokalnym na
sopran, alt i tenor. W rękopisach z misji znajdujemy także bardziej wyrafinowane utwory Domenica Zipoli na organy, a także organowe transkrypcje koncertów skrzypcowych Corellego, w bardzo uproszczonej formie.

Program naszego koncertu próbuje zestawić bardzo wysoką, wysublimowaną twórczość kompozytora z jego czasów rzymskich , z twórczością misyjną. Tym samym dowodząc niejako, że możliwości i osiągnięcia kompozytorskie określają nie tylko warunki wykonawcze muzyków, ale przede wszystkim idea. Od dworskiej, świeckiej kantaty kompozytora napisanej jeszcze w Rzymie, poprzez utwory organowe i misyjne chóry – pragniemy namalować sylwetkę Domenica Zipoli jako kompozytora wszechstronnego, będącego swoistym pomostem pomiędzy starym a nowym kontynentem, pomiędzy działalnością w najznamienitszych kościołach i dworach europejskich, a twórczością misyjną, przeznaczoną do prostego i spontanicznego wyznania wiary.

Repertuar m.in.:

Odaliso, da quel di che partisti

Jesu, dulcis memoria AM Hi 18, Inv.158

Vexilla regis prodeunt AM Hi 43, Inv 304

Caelestis urbs Jerusalem, AMch 162

Creaator alme siderum, AMch 168

Verso I in F

Retirada del Emperador de los Dominicos

Wykonawcy:

Magdalena Szymańska. Paulina Glinka, Aleksandra Bednarz, Agata Szmuk, Aleksandra Jabłońska-Kozub, Natalia Darkowska, Piotr Wieczorek, Adam Lewandowski, Andrzej Wąsikiewicz, kierownictwo zespołu M. Szymańska